Η καταγωγή των πασχαλινών εθίμων

Οι ημέρες του Πάσχα  χρωματίζονται από μια σειρά εθίμων. Οι παραδόσεις του Πάσχα γεννήθηκαν από ένα μίγμα πολλών διαφορετικών δοξασιών και παραδόσεων από διαφορετικούς πολιτισμούς. Κάποιες  από αυτές έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα.

Πολλοί μύθοι της Άνοιξης σχετίζονται με τον θάνατο και την ανάσταση κάποιου θεού.

Στην αρχαία Ελλάδα, όπως και σε πολλές θρησκείες του αρχαίου κόσμου, απαντώνται παραδόσεις σύμφωνα με τις οποίες θεοί γνώρισαν τον θάνατο και στη συνέχεια την ανάσταση. Ο Διόνυσος είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θεού που πέθαινε και ανασταινόταν κάθε χρόνο

  

Στις παραδόσεις των λαών της ανατολικής μεσογείου , υπάρχουν τουλάχιστον 16 θεοί που βιώνουν το δράμα του θανάτου  και ταυτόχρονα τη λύτρωση της αναστάσεως.Επειδή μάλιστα συχνά  αυτοί θεοί συμβαίνει να είναι θεοί της γονιμότητας, πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι η ιδέα αυτή του θανάτου και της ανάστασης εκ νεκρών είναι παρμένη από την ετήσια εναλλαγή των εποχών, όπου το νέκρωμα της φύσης κατά τη διάρκεια του παγερού χειμώνα το διαδέχεται το ξαναζωντάνεμά της κατά τη διάρκεια της ζωοδότρας άνοιξης.

 
Ένας άλλος θεός  που πέθαινε και ανασταινόταν  ήταν  ο ‘ Αδωνις. 

Σε ανάμνηση του θανάτου και της αναστάσεως του Θεού ετελούντο κάθε χρόνο τα Αδώνεια -στην κυρίως Ελλάδα την άνοιξη κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία.
Η πρώτη ημέρα των «Αδωνείων», που λεγόταν «Αφανισμός», ήταν ημέρα πένθους για το θάνατο του Θεού, που απεικονίσεις του τον παρουσιάζουν εστεμμένο με ταινίες που τις διακοσμούν ισοσκελείς σταυροί , με το στόλισμα των λεγόμενων «Κήπων του Αδώνιδος» (που τους φύτευαν και τους προετοίμαζαν οι γυναίκες οκτώ ημέρες πριν), καθώς και με μοιρολόγια και λυπητερές μουσικές από πένθιμο αυλό (τη λεγόμενη «γίγγρα»). Η δεύτερη ημέρα των εορτασμών η Εύρεσις (ανάστασις) ήταν ημέρα χαράς για την ανάσταση του Θεού εκ νεκρών και την ανάληψή του δίπλα στη Θεά Αφροδίτη για το μισό χρόνο.

Η ονομασία του Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή γιορτή Pesah (=διάβαση), την μεγαλύτερη εορτή του Ιουδαϊσμού, κατά την οποία γιορτάζουν την απελευθέρωση των Ιουδαίων από τους Αιγυπτίους.

Το Πάσχα συμβολίζει το ξεκίνημα μιας νέας ζωής.

Τόσο το αυγό και κουνέλια και λαγοί είναι σύμβολα γονιμότητας από τους αρχαίους χρόνους. Ο ερχομός  της άνοιξης και η αναγέννηση της φύσης μετά από ένα μακρύ σκληρό χειμώνα σε κτηνοτροφικές και γεωργικές κοινότητες σηματοδοτείται από την γέννηση (πασχαλινό αυγό).

Πασχαλινά αβγά και λαγός

Η ανάσταση, η άνοιξη, τα χρώματα αποτυπώνονται στο έθιμο των  πασχαλινών αυγών.

Η παράδοση του αυγού τηρείται σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη: από την λατινική Αμερική μέχρι τη δυτική και ανατολική Ευρώπη. Το αυγό είναι η πηγή της ζωής. Το βάψιμό τους είναι ένα έθιμο που ξεκίνησε στην ανατολική Ευρώπη. Τα παραδοσιακά χρώματα είναι το κόκκινο, το λευκό και το μαύρο. Το κόκκινο συμβολίζει τα πάθη του Χριστού και το θάνατο πάνω στο σταυρό. Το μαύρο συμβολίζει την ταφή του Κυρίου και το λευκό την ανάσταση».

Πολλοί λαογράφοι λένε ότι το έθιμο του αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο και την Περσία, όπου φίλοι και συγγενείς αντάλλαζαν αυγά κάθε εαρινή ισημερία.

Η απόλαυση ενός σοκολατένιου αυγού έχει και αυτή συνδεθεί με το πασχαλινό τραπέζι, μετά την Ανάσταση. Τον 16ο αιώνα, το κακάο εισαγόταν στην Ευρώπη από τις ισπανικές και πορτογαλικές αποικίες της Νοτίου Αμερικής. Θεωρείτο επομένως τροφή πολυτελείας και γι' αυτό αποκλείστηκε από το Σαρακοστιανό τραπέζι.

Ο λαγός

ήρθε από τη Δυτική Ευρώπη. Ιδιαίτερα στις γερμανικές χώρες ο λαγός του Πάσχα έρχεται από την εξοχή και φέρνει τ’ αυγά στα παιδιά. Το ζώο αυτό παρουσιάζεται με μαγικές ικανότητες κι είναι συνήθως ταξιδευτής ταχυδρόμος, αλλά και καλό πνεύμα της βλάστησης, πράγμα που το συναντούμε και σε ελληνικά έθιμα θερισμού. Οι λαγοί στη γερμανική παράδοση ήταν συνδεδεμένοι με τη γονιμότητα. Από τη στιγμή λοιπόν που το Πάσχα γιορτάζεται την Άνοιξη ,που η φύση αναγεννιέται, οι λαγοί συνδέθηκαν με τη μεγάλη θρησκευτική γιορτή.

 Το αρνί

Το έθιμο του θυσιαζόμενου αμνού, προέρχεται από την τελετή της εορτής του Πάσχα από τους Εβραίους , με το αίμα των οποίων έβαφαν την είσοδο των σπιτιών τους, κατ' αναπαράσταση της νύκτας της εξόδου από την Αίγυπτο. Στο πασχαλινό δείπνο υπήρχαν επίσης πικρά χόρτα σε ανάμνηση της πικρίας από την δουλεία στην Αίγυπτο, οίνος , αλλά και άζυμος άρτος σε υπενθύμιση της βιαστικής αναχωρήσεως από την Αίγυπτο.

Στη συνέχεια συμβόλιζε για τους Χριστιανούς τη θυσία του Χριστού. 

Το έθιμο του ψητού σφαχτού, του οβελία,  το συναντούμε σε μεγάλη έκταση τον καιρό της τουρκοκρατίας στα αρματολίκια «είχαν αρνιά και ψένανε κριάρια και σούβλιζαν», λέει το δημοτικό μας τραγούδι. Ο οβελίας στους αρματολούς δεν ήταν μόνο πασχαλινή εκδήλωση, αλλά συμβόλιζε και την επιθυμία του για ελευθερία . Καλή Ανάσταση φώναζαν οι σκλαβωμένοι Έλληνες και εννοούσαν Καλή Λευτεριά.

τσουρέκι

Είναι ο εξελιγμένος τύπος του πασχαλινού ψωμιού, της Λαμπροκουλούρας ή του Λαμπρόψωμου. Θυμηθείτε το τελευταίο ποδάρι της κυρα-Σαρακοστής μας….   Το όνομα "τσουρέκι" προέρχεται από την Τουρκική λέξη "corek" που αναφέρεται σε οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο με ζύμη που περιέχει μαγιά.

Αφιέρωμα στην Επανάσταση του 1821

Ποιο τέλος είχαν άραγε οι γνωστότεροι από τους αγωνιστές του 1821 που δεν σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης;

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Ως το τέλος της Επανάστασης ο Κολοκοτρώνης

συνέχισε να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα της εποχής.

Υποστήριξε τον Καποδίστρια και πρωτοστάτησε στα γεγονότα για την ενθρόνιση του Όθωνα. Το 1833, όμως, οι διαφωνίες του με την αντιβασιλεία τον οδήγησαν, μαζί με άλλους αγωνιστές, πάλι στις φυλακές του Ιτς-Καλέ στο Ναύπλιο με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, και στις 25 Μαΐου 1834, μαζί με τον Πλαπούτα, καταδικάστηκε σε θάνατο. Έλαβε χάρη μετά την ενηλικίωση του Όθωνα το 1835, οπότε και ονομάστηκε στρατηγός και έλαβε το αξίωμα του «Συμβούλου της Επικρατείας». Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κολοκοτρώνης υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα «Απομνημονεύματά» του, που κυκλοφόρησαν το 1851 με τον τίτλο Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836 και τα οποία αποτελούν πολύτιμη πηγή για την Ελληνική Επανάσταση. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πέθανε μια νύχτα του 1843 από αποπληξία, επιστρέφοντας από γλέντι στα βασιλικά ανάκτορα.

Ιωάννης Μακρυγιάννης

Στα 1852 , την περίοδο της Βαυαροκρατίας –Βασιλιάς ο

Όθωνας) o Ήρωας της Επαναστάσεως, ο Στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης κατηγορείται ότι ήθελε να σκοτώσει τον Βασιλέα, να ανατρέψει την κυβέρνηση και να καταλάβει την εξουσία.

Αφού παρέμεινε κλεισμένος στο σπίτι του από τον Απρίλιο ως τον Αύγουστο του 1852, τον έκλεισαν μετά στις φυλακές του Μεντρεσέ που ήταν ένα τούρκικο ιεροσπουδαστήριο στην οδό Αιόλου. Η δίκη του άρχισε στις 16 Μαρτίου 1853. Οι στρατοδίκες φάνηκαν αμείλικτοι και εξέδωσαν καταδικαστική απόφαση σε θάνατο. Μετά όμως από τη λαϊκή κατακραυγή όπως και στην περίπτωση του Κολοκοτρώνη, η ποινή μετατράπηκε αρχικά σε ισόβια, και αργότερα σε δέκα χρόνια φυλακή. Άρρωστος παρέμεινε στη φυλακή έως το Σεπτέμβριο του 1854 που αποφυλακίστηκε σε άθλια όμως σωματική και ψυχική κατάσταση. Στις 20 Απριλίου του 1864 η τότε προσωρινή κυβέρνηση του απένειμε το βαθμό του Αντιστρατήγου. Πέθανε μια εβδομάδα μετά…

Μπουμπουλίνα

Από το 1822 ως τα μέσα του 1824έζησε στο Ναύπλιο.

Την έδιωξαν από το Ναύπλιο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, όταν πήρε το μέρος του φυλακισμένου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, με τον οποίο είχε συγγενέψει, από το γάμο της κόρης της Ελένης με τον γιο του Πάνο. Οι κυβερνητικοί σκότωσαν τον γαμπρό της και από την ίδια αφαίρεσαν το κομμάτι γης που της είχαν δώσει για τις υπηρεσίες της στον Αγώνα.

Επέστρεψε πικραμένη και με ελάχιστα πλέον χρήματα στις Σπέτσες όπου πέθανε το Μάιο του 1825 από σφαίρα σε οικογενειακό καβγά. Δεν έχει διαλευκανθεί αν ήταν τυχαίο περιστατικό ή δολοφονία .

Μαντώ Μαυρογένους

Με την έναρξη της Επανάστασης πήγε στην Μύκονο και ξεσήκωσε τους κατοίκους εναντίον των Τούρκων. Σ τον Αγώνα διέθεσε όλη της την περιουσία. Για τη δραστηριότητά της, συνολικά, ο Ιωάννης Καποδίστριας ( πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας)της απένειμε -τιμή μοναδική σε γυναίκα- το αξίωμα του επίτιμου αντιστράτηγου και της παραχώρησε κεντρικό σπίτι στο Ναύπλιο.

Μετά την Επανάσταση, απογοητευμένη από την άτυχη ερωτική περιπέτειά της με το Δημήτριο Υψηλάντη και καταδιωκόμενη από τον Ιωάννη Κωλέττη, ξαναγύρισε στη Μύκονο και έπειτα από λίγα χρόνια πέθανε στην Πάρο, το 1840, σε ηλικία 44 ετών, πολύ φτωχή, αφού είχε δώσει όλη την περιουσία της στον αγώνα, και λησμονημένη.

Κωνσταντίνος Κανάρης

Την περίοδο της Βασιλείας του Όθωνα έγινε πρωθυπουργός της Ελλάδας. Πέθανε σε ηλικία 84 ετών το 1877 ενώ ήταν πρωθυπουργός .

Νικηταράς

Την περίοδο της Βασιλείας του Όθωνα , το 1839,

θεωρήθηκε ένοχος συνομωσίας κατά του Όθωνα. Φυλακίστηκε στο Παλαμήδι και το 1840 δικάστηκε, κρίθηκε αθώος και αφέθηκε ελεύθερος. Οι Βαυαροί όμως δεν δέχτηκαν την απόφαση του Δικαστηρίου και με υπογραφή του Όθωνα φυλακίστηκε στην Αίγινα. Με όλους αυτούς τους διωγμούς και τις ταλαιπωρίες ο Νικηταράς κουράστηκε. Η υγεία του κλονίστηκε σοβαρά. Στην δίκη που έγινε στις 18 Σεπτέμβρη 1841, δόθηκε εντολή να προσαχθεί καθιστός. Αμνηστεύτηκε και αποφυλακίστηκε σχεδόν τυφλός.. Έζησε λίγα ακόμη χρόνια με μια μικρή σύνταξη και πέθανε το 1849 στον Πειραιά.

Ανδρέας Λόντος

Στα χρόνια του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια συνεργάστηκε με τους αντιπολιτευόμενους στην Ύδρα, ενώ την περίοδο της Βασιλείας του Όθωνα τιμήθηκε με ανώτερες στρατιωτικές διακρίσεις. Συμμετείχε στο «αγγλικό κόμμα» και πρωτοστάτησε στο κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843, όταν ζήτησαν Σύνταγμα από τον Βασιλιά Όθωνα. Έγινε υπουργός των Στρατιωτικών και στη συνέχεια των Εσωτερικών, Πέθανε κάτω από άγνωστες συνθήκες, πιθανά αυτοκτόνησε, στις 27 Σεπτεμβρίου 1846, έχοντας χάσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του.

Αλέξανδρος Υψηλάντης

Μετά τη μάχη και την ήττα στο Δραγατσάνι (Ιούνιος

1821) ,υποχώρησε προς τα αυστριακά σύνορα. Παραδόθηκε στους Αυστριακούς, φυλακίστηκε και απελευθερώθηκε το Νοέμβριο του 1827. Η κλονισμένη υγεία του δεν του επέτρεψε να βοηθήσει το επαναστατημένο έθνος. Πέθανε στη Βιέννη δύο μήνες μετά την αποφυλάκισή του τον Ιανουάριο του 1828.

Δημήτριος Υψηλάντης

Από τις αγνότερες μορφές του 1821, πολιτικός και στρατάρχης. Ο Υψηλάντης εκπροσώπησε κυρίως την πλευρά των δημοκρατικών και ήρθε σε σύγκρουση με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Κατά τον εμφύλιο αποσύρθηκε στην Τρίπολη κι ύστερα στο Ναύπλιο, μη θέλοντας να έχει καμία ανάμειξη, ενώ αμέσως μετά πολέμησε εναντίον του Ιμπραήμ.

Ο Καποδίστριας αργότερα τον διόρισε στρατάρχη της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και εκεί, στην Πέτρα Βοιωτίας, έδωσε την τελευταία μάχη του Μεγάλου Αγώνα, τον οποίο είχε ξεκινήσει ο αδερφός του στις παραδουνάβιες περιοχές οκτώμισι χρόνια πριν. Έπασχε από μυοτονική δυστροφία, μια κληρονομική χρόνια ασθένεια από την οποία και πέθανε το 1832 στο Ναύπλιο σε ηλικία μόλις 39 ετών, ενώ φαινόταν πολύ μεγαλύτερος. Στο Ναύπλιο είχε συνδεθεί συναισθηματικά με τη μεγάλη ηρωίδα του ’21, την όμορφη Μαντώ Μαυρογένους. Τα σπίτια τους ήταν αντικριστά. Μετά το θάνατο του Υψηλάντη, όπως είδαμε παραπάνω, εκδιώχθηκε από το Ναύπλιο με διαταγή του Ι. Κωλέτη, επειδή συνδεόταν με το στρατηγό.

Ανδρέας Μιαούλης

Η Αγγλία εκβιάζοντας την ελληνική κυβέρνηση , που είχε ζητήσει δάνειο, , την ανάγκασε να διορίσει τον Κόχραν αντιναύαρχο του ελληνικού στόλου, διορισμός που επικυρώθηκε στις 16 Μαρτίου του 1827 από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας – με τις συνέπειες που είδαμε στη μάχη στον ανάλατο. . Ο Κόχραν ήδη από τις αρχές Μαρτίου είχε φθάσει στην Ελλάδα και συμπεριφερόταν σαν αρχηγός του στόλου με αποτέλεσμα ο Μιαούλης, προβλέποντας την απομάκρυνση του, να υποβάλλει την παραίτηση του χωρίς όμως να αφήσει τον παραμικρό υπαινιγμό για την πράξη της κυβέρνησης. Μετά την παραίτηση του περιορίστηκε στην διοίκηση του πολεμικού πλοίου Ελλάς.

Όταν έγινε κυβερνήτης της Ελλάδας ο Ι. Καποδίστριας, ο Μιαούλης αντικατέστησε τον Κόχραν, ο οποίος είχε φύγει κρυφά για το Λονδίνο, στην αρχηγία του στόλου και κατάφερε σύντομα να κάνει ασφαλείς τις ελληνικές θάλασσες χτυπώντας την πειρατεία.

Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον του Καποδίστρια , προσχώρησε στην ομάδα των Υδραίων προκρίτων κι έφτασε στο σημείο να διατάξει την πυρπόληση των ελληνικών πλοίων στο λιμάνι του Πόρου, ενέργεια που τον στιγμάτισε. Πέθανε από φυματίωση, στην Αθήνα το 1835 και τάφηκε στον Πειραιά στην ακτή που ονομάστηκε Ακτή Μιαούλη.

Αφιέρωμα στην επαίτειο της Επανάστασης του 1821 (1)

Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ

Θερμοπύλες

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των

ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

Ποτέ από το χρέος μη κινούντες•

δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,

αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία•

γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν

είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,

πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε•

πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,

πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει

όταν προβλέπουν

(και πολλοί προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,

κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

Είναι ένα διδακτικό ποίημα με πολλούς συμβολισμούς. Ο Καβάφης με αφορμή ένα ιστορικό γεγονός γράφει ένα ποίημα για να μας μιλήσει για τους ανθρώπους εκείνους που μένουν πιστοί στις μεγάλες αξίες και τα ιδανικά τους, ακόμα κι όταν γνωρίζουν ότι ο αγώνας τους θα είναι μάταιος.

Συμβολισμοί

Θερμοπύλες {συμβολίζουν το καθήκον που δεν επιβάλλεται από κάποιο νόμο

αλλά ελεύθερα από τη συνείδηση του κάθε ανθρώπου}

Εφιάλτες όλοι εκείνοι που προδίδουν τελικά τις αξίες και τα ιδανικά , είτε από φόβο είτε από συμφέρον

Μήδοι εκείνοι που καταλύουν, καταστρέφουν, τα ιδανικά και τις υψηλές αξίες

Οι άνθρωποι που πιστεύουν σε ιδανικά λοιπόν έχουν σύμφωνα με τον Καβάφη κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Μας τα αναφέρει στην α΄στροφή στους στίχους 3- 10 :

-Δεν αρκούνται στο να υπερασπίζονται μόνο στα λόγια τις αξίες και τα ιδανικά τους αλλά κάνουν πράξη την υπεράσπιση των ιδανικών αυτών

- Δεν τα παρατάνε στις πρώτες δυσκολίες

- Είναι δίκαιοι και ευθείς άνθρωποι

- Βοηθούν τους αδύναμους ανθρώπους, συμπάσχουν, δεν είναι αλαζονικοί

- Ο καθένας τους κάνει ό,τι μπορεί ανάλογα με τις δυνατότητες και τις δυνάμεις του

- Αγαπούν και υπερασπίζονται την αλήθεια, χωρίς όμως να μισούν αυτούς που λένε ψέματα

Στη δεύτερη στροφή ο ΚΠ Καβάφης τονίζει ότι πιο πολλή τιμή αξίζει σε αυτούς που προβλέπουν, που ξέρουν, ότι στην πορεία θα βρεθούν εκείνοι που θα προδώσουν τα ιδανικά και τις αξίες |(οι Εφιάλτες) και θα νικηθούν από τους ¨Μήδους». Όμως εκείνοι, παρόλα αυτά, δεν τα παρατάνε, προχωράνε μπροστά αν και ξέρουν ότι τους περιμένει η ήττα στο τέλος.

Δραστηριότητα: Ποιοι κατά τη γνώμη σου αγωνιστές του 1821 υπερασπίστηκαν Θερμοπύλες; Πού και πώς; Τι παράδειγμα μας δίνουν εμάς σήμερα;

25 Μαρτίου 1821

 Κάνε κλικ

Nikos Χilouris: O Thourios (Ο Θούρειος του Ρήγ...

Σαράντα παλικάρια από τη Λιβαδειά...

 

Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας

 

Η 25η Μαρτίου ορίστηκε με διάταγμα του Βασιλιά Όθωνα , αυθαίρετα, ως η μέρα που ξεκίνησε η επανάσταση του 1821 . Το οθωνικό διάταγμα, αργότερα, μετά από χρόνια, συμπληρώθηκε από παράδοση που ήθελε την αρχή  της επανάστασης στη μονή της Αγίας Λαύρας των Καλαβρύτων και  τον επίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό να υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στη μονή αυτή, στις 25 Μαρτίου. Αυτό είναι ένα ιστορικό ψέμα, που έγινε θρύλος. Γιατί είναι ιστορικά εξακριβωμένο ότι η Επανάσταση άρχισε πριν τις 25 Μαρτίου και ότι ο Π. Π. Γερμανός δε σήκωσε τη σημαία της Επανάστασης στη μονή της Αγίας Λαύρας στις 25 Μαρτίου, γιατί την ημέρα αυτή δε βρισκόταν στην Αγία Λαύρα, αλλά στα Νεζερά (Αίγιο) της Αχαΐας, όπως ο ίδιος γράφει στα απομνημονεύματά του. Αλλά και τα τεκμήρια που υπάρχουν διαψεύδουν το θρύλο αυτό, καθώς και οι ιστορικοί της εποχής εκείνης Σ. Τρικούπης, Ι. Φιλήμων, G. Finlay

Στη δημιουργία του θρύλλου  της Αγίας Λαύρας είναι ο Γάλλος ιστορικός Πουκεβίλ, που έγραψε το 1824 την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης και εκεί περιγράφει με φανταστικό τρόπο την σκηνή της Αγίας Λαύρας και του όρκου των επαναστατών.

Τη διάδοσή του βοήθησε και ο πίνακας  του Θ. Βρυζάκη (1814 – 1878) «Υψωσις της σημαίας της Επαναστάσεως εις την Αγίαν Λαύραν», που είναι φανταστική , φιλοτεχνήθηκε το 1851 και
Ο θρύλος διαδόθηκε πλατιά ύστερα από το 1854.

Η σημαία των Ψαρών εί­χε πολλές ομοιότητες με αυτές των Σπετσών και της Ύδpας. Όλα τα σύμβολα ήταν σε κόκκινο χρώμα και το καθένα από αυτά εξέφραζε διάφορα χαρακτηριστικά του Αγώνα:

ο σταυρός :την ιερότητα του σκοπού,

το φίδι : υποστηρίζεται ότι συμβόλιζε  τη δικαιοσύνη ή τη  γνώση ,

η άγκυρα;  την επιμονή και

το πουλί :την εξ’ ουρανού βοήθεια

Η αντεστραμμένη ημισέληνος:  την προσδοκία της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αριστερά η σημαία της Ύδρας και δεξιά των Σπετσών.

Το Δεκέμβριο του 1820 ο Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας φθάνει στην Πελοπόννησο, σταλμένος από τον  Υψηλάντη με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες.

   Ο Παπαφλέσσας ήταν από τους Φιλικούς που ήθελαν να ξεσηκωθούν αμέσως οι Έλληνες, να στηριχτούν στις δικές τους δυνάμεις για να ελευθερωθούν και να μην περιμένουν βοήθεια από κάποια ξένη δύναμη.

 

Τον Ιανουάριο του 1821 φτάνει στη Μάνη ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, για να ενημερώσει καπεταναίους και προκρίτους για την έναρξη της επανάστασης,  που θα γινόταν στις 25 Μαρτίου, όπως είχαν προγραμματίσει οι Φιλικοί.

    Οι Τούρκοι έχουν υποψιαστεί ότι κάτι συμβαίνει και καλούν στην Τριπολιτσά (Τρίπολη) τους αρχιερείς και τους προκρίτους δήθεν για σύσκεψη. Όσους πήγαν τους φυλάκισαν, για να φοβηθούν οι έλληνες να κάνουν οτιδήποτε, αφού θα σκότωναν οι Τούρκοι τους φυλακισμένους. Αρκετοί έλληνες δεν πήγαν .

   Έτσι το Μάρτιο του 1821 ξεκίνησε η Επανάσταση στην Πελοπόννησο, στην αρχή μεμονωμένα κι ανοργάνωτα.  Μέσα σε λίγες μέρες, από τις 21 Μαρτίου 1821 ως τις 28 Μαρτίου είχε επεκταθεί σ’ όλες τις επαρχίες της. Οι Έλληνες πολιορκητές, κατά οικογένειες, χωρίς όπλα και αρχηγούς, απέκλειαν τους δρόμους ανεφοδιασμού των κάστρων. Ουσιαστικά μόνο τα φρούρια, η Τριπολιτσά και η γύρω περιοχή, είχαν παραμείνει στην εξουσία των Τούρκων.

   

 

Οι πρώτες πολεμικές επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο

·    Στις 21 Μαρτίου συγκεντρώθηκαν στα Καλάβρυτα 600 ένοπλοι αγωνιστές. Ύστερα από αντίσταση 5 ημερών πέφτουν στα χέρια τους. Αυτή ήταν η πρώτη πολεμική επιχείρηση στην Πελοπόννησο.

·  

   (Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης υψώνει τη σημαία της ανεξαρτησίας στα Καλάβρυτα.  Φανταστική λιθογραφία του Vincent Kazler.)

    

    O Ανδρέας Λόντος ύψωσε την πρώτη ελληνική επαναστατική σημαία στο Αίγιο (21 – 23 Μαρτίου). Στη συνέχεια απελευθερώθηκε η Πάτρα.

 ·          

    Στις 23 Μαρτίου 1821 απελευθερώθηκε η Καλαμάτα.

Η έναρξη της επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα

ΗΕπανάσταση ξεκίνησε στις 24 Μαρτίου και στις 27 Μαρτίου 1821 άρχισε η πολιορκία των Σαλώνων.  Σημαντικές μορές ο Πανουργιάς, ο Αθανάσιος διάκος, ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαϊας.

Η έναρξη της επανάστασης στα νησιά

Πρώτες επαναστάτησαν οι Σπέτσες με τη Μπουμπουλίνα, μετά τα Ψαρά, στη συνέχεια και άλλα νησιά και σύντομα μόνο ελληνικά πλοία έπλεαν στο Αιγαίο .

Η έναρξη της επανάστασης στη Μακεδονία

Στη Μακεδονία συγκεκριμένα διακρίθηκε ο μεγάλος αγωνιστής Εμμανουήλ Παπάς, που κατάφερε να ξεσηκώσει όλη τη Μακεδονία και έδωσε όλη του την περιουσία στον αγώνα. 

Τα αντίποινα των Τούρκων

Ο Σουλτάνος, μόλις πληροφορείται για την Επανάσταση, διατάσει αντίποινα εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, του Αιβαλί. Ανάμεσα στα θύματα ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄.

 Μέρος του λόγου που εκφώνησε ο Κολοκοτρώνης στην Πνύκα. 

Ο κόσμος μας έλεγε τρελούς. Ημείς, αν δεν είμεθα τρελοί, δεν εκάναμεν την επανάστασιν, διότι ηθέλαμεν συλλογισθεί πρώτον δια πολεμοφόδια, καβαλαρίαμας, πυροβολικό μας, τα μαγαζιά μας, ηθέλαμεν λογαριάσει την δύναμιν την ειδικήν μας, την τουρκική δύναμη. Τώρα όπου ενικήσαμεν , όπου ετελειώσαμεν με καλά τον πόλεμό μας, μακαριζόμεθα, επαινόμεθα. Αν δεν ευτυχούσαμεν, ηθέλαμεν τρώγει κατάρες, αναθέματα».

Εις τον πρώτο χρόνο της Επαναστάσεως είχαμε μεγάλη ομόνοια και όλοι ετρέχαμε σύμφωνοι. Ο ένας επήγεν εις τον πόλεμο, ο αδελφός του έφερνε ξύλα, η γυναίκα του εζύμωνε, το παιδί του εκουβαλούσε ψωμί και μπαρουτόβολα εις το στρατόπεδον και εάν αυτή η ομόνοια εβαστούσε ακόμη δύο χρόνους, ηθέλαμε κυριεύσει και την Θεσσαλία και την Μακεδονία, και ίσως εφθάναμε και έως την Κωνσταντινούπολη. Τόσον τρομάξαμε τους Τούρκους, οπού άκουγαν Έλληνα και έφευγαν χίλια μίλια μακρά. Εκατόν Έλληνες έβαζαν πέντε χιλιάδες εμπρός, και ένα καράβι μιαν άρμάδα...

Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, εξ αιτίας των περιστάσεων, έμεινα αγράμματος και δια τούτο σας ζητώ συγχώρηση, διότι δεν ομιλώ καθώς οι δάσκαλοι σας. Σας είπα όσα ο ίδιος είδα, ήκουσα και εγνώρισα, δια να ωφεληθήτε από τα απερασμένα και από τα κακά αποτελέσματα της διχονοίας, την οποίαν να αποστρέφεσθε, και να έχετε ομόνοια. Εμάς μη μας τηράτε πλέον. Το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε. Και αι ημέραι της γενεάς, η οποία σας άνοιξε το δρόμο, θέλουν μετ' ολίγον περάσει. Την ημέρα της ζωής μας θέλει διαδεχθή η νύκτα του θανάτου μας, καθώς την ημέραν των Αγίων Ασωμάτων θέλει διαδεχθή η νύκτα και η αυριανή ήμερα. Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο, οπού ημείς ελευθερώσαμε

Παρελάσεις

Η παρέλαση είναι στρατιωτική τελετή, κατά την οποία οι δυνάμεις προς τιμή μιας επετείου ή κάποιου άλλου σημαντικού γεγονότος εμφανίζονται δημόσια παρουσιάζοντας τα όπλα και τον εξοπλισμό τους και κάνοντας παράταξη και πορεία.

Μικρή ιστορική αναδρομή

Από την αρχαιότητα ακόμα είναι γνωστό ότι ο βασιλιάς ή αυτοκράτορας έκανε επίβλεψη των στρατιωτικών του δυνάμεων για να κρίνει την πειθαρχία και τον εξοπλισμό των στρατιωτών. Υπάρχουν πολλές αναφορές για αυτό. Επίσης οι Ρωμαίοι στρατηγοί έκαναν τους "θριάμβους", γιορταστικές παρελάσεις όταν  επέστρεφαν νικητές  από τη μάχη.

  Με την πάροδο του χρόνου και με την παρακμή των πολυπληθών στρατευμάτων οι παρελάσεις έπαψαν. Στην Ευρώπη του μεσαίωνα άρχισαν να διοργανώνονται από τον Τριακονταετή Πόλεμο  (1618-1648)και μετά. 

Ο Φρειδερίκος της Πρωσσίας ήταν ο πρώτος που επινόησε τους ρυθμικούς βηματισμούς και τις ομοιόμορφες και άβουλες μηχανικές κινήσεις. Αυτός λοιπόν ανάγκασε τους φαντάρους του, που δεν του κόστιζαν τίποτα, να μιμούνται τις μηχανικές κινήσεις των πανάκριβων ανδρείκελων τα    οποία κατασκεύαζαν οι μηχανικοί του και φτάνουν στις πολυδάπανες παρελάσεις, τις πολλαπλές στολές με τα σιρίτια, τ' άχρηστα σπαθιά, τα φτερά και τα λοφία." (Μάριου  Βερέττα Ο Πολιτισμός των Στρατοπέδων, αυτοέκδοση, σελ. 345)

Παρέλαση στη χιτλερική Γερμανία. Στην ένθετη φωτογραφία κρατούμενοι στο στρατόπεδο του Νταχάου. 

στην Ελλάδα 

Η παράδοση των μαθητικών παρελάσεων είναι πολύ παλιά στη χώρα μας. Οι ρίζες της φθάνουν στον προηγούμενο αιώνα. Οι πρώτοι που παρήλαυναν ήταν οι φοιτητές σε στιγμές εθνικής κινητοποίησης.

Τα σχολεία εμφανίζονται παραταγμένα στην εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου 1924, ημέρα που συνέπιπτε με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας. Τα επόμενα χρόνια αναφέρονται μόνο πρόσκοποι και μαθητές στρατιωτικών σχολών που πλαισιώνουν τη στρατιωτική παρέλαση. Το 1932 στην Αθήνα τα σχολεία συμμετέχουν μαζί με τους προσκόπους, τη "φρουρά της πόλης" και τις "εθνικιστικές οργανώσεις" σε παρέλαση ενώπιον επισήμων στον Άγνωστο Στρατιώτη.
  Για  πρώτη φορά η μαθητική παρέλαση παίρνει χαρακτήρα επίσημο και συμπληρωματικό ως προς τη στρατιωτική  το 1936. Το Μάρτιο της χρονιάς αυτής παρελαύνουν τα σχολεία επικεφαλής της πομπής, μπροστά στο Μεταξά και το Βασιλιά.

   Λίγους μήνες αργότερα, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της στρατιωτικής συνείδησης της νεολαίας και θα χρησιμοποιήσει γιορτές και παρελάσεις ως όργανα για την επίτευξη των σκοπών της. Το φασιστικό μοντέλο που θαύμαζε ο δικτάτορας πρόβλεπε κάθετη στρατιωτική οργάνωση της νεολαίας και έδινε ιδιαίτερο βάρος στις "γυμναστικές επιδείξεις", στις "παρατάξεις", στις "παρελάσεις" και στις "λαμπαδηφορίες". Η ελληνική μίμηση δεν έφτασε βέβαια την εφιαλτική επιβλητικότητα των γιορτών που οργάνωνε ο Μουσολίνι ή ο Χίτλερ , αλλά ακολουθούσε πιστά τη συνταγή τους.

   Από τότε η σχολική παρέλαση συνδέθηκε απόλυτα με τη στρατιωτική και η απουσία των μαθητών θεωρήθηκε αξιόποινη πράξη, ισοδύναμη με την παράβαση στρατιωτικού καθήκοντος.

  Την περίοδο της δικτατορίας οι παρελάσεις συνεχίστηκαν. Μάλιστα η  χούντα είχε βάλει πολλή δουλειά στους εκπαιδευτικούς ενόψει των παρελάσεων.

   Οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης δεν διανοήθηκαν να αμφισβητήσουν την αναγκαιότητα των υποχρεωτικών μαθητικών παρελάσεων. Φρόντισαν μόνο να απαλύνουν τις ακρότητες του στρατιωτικού καθεστώτος και να προσαρμόσουν τον καταναγκασμό στα "δημοκρατικά ήθη"

Πόσο σημαντικό είναι τελικά ένα 10λεπτο …περπάτημα και με ποιο τρόπο  επηρεάζει την εθνική συνείδηση των μαθητών; Έχουμε στ΄αλήθεια  την ψευδαίσθηση ότι αν κάποιος συμμετέχει στην παρέλαση γνωρίζει την ιστορία του καλύτερα;

Τι μετράει πραγματικά; Να γνωρίζουμε ιστορία, να σεβόμαστε τους αγωνιστές μας, να διαβάζουμε, να μαθαίνουμε, να ενημερωνόμαστε. Μαθαίνοντας ιστορία και το παρελθόν το δικό σου αλλά και των άλλων εθνών, μαθαίνεις και το μέλλον σου.

Οι εθνικές επέτειοι είναι μια ευκαιρία για συζήτηση και προβληματισμό σχετικά με σημαντικά ιστορικά γεγονότα.