Η καταγωγή των πασχαλινών εθίμων

Οι ημέρες του Πάσχα  χρωματίζονται από μια σειρά εθίμων. Οι παραδόσεις του Πάσχα γεννήθηκαν από ένα μίγμα πολλών διαφορετικών δοξασιών και παραδόσεων από διαφορετικούς πολιτισμούς. Κάποιες  από αυτές έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα.

Πολλοί μύθοι της Άνοιξης σχετίζονται με τον θάνατο και την ανάσταση κάποιου θεού.

Στην αρχαία Ελλάδα, όπως και σε πολλές θρησκείες του αρχαίου κόσμου, απαντώνται παραδόσεις σύμφωνα με τις οποίες θεοί γνώρισαν τον θάνατο και στη συνέχεια την ανάσταση. Ο Διόνυσος είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θεού που πέθαινε και ανασταινόταν κάθε χρόνο

  

Στις παραδόσεις των λαών της ανατολικής μεσογείου , υπάρχουν τουλάχιστον 16 θεοί που βιώνουν το δράμα του θανάτου  και ταυτόχρονα τη λύτρωση της αναστάσεως.Επειδή μάλιστα συχνά  αυτοί θεοί συμβαίνει να είναι θεοί της γονιμότητας, πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι η ιδέα αυτή του θανάτου και της ανάστασης εκ νεκρών είναι παρμένη από την ετήσια εναλλαγή των εποχών, όπου το νέκρωμα της φύσης κατά τη διάρκεια του παγερού χειμώνα το διαδέχεται το ξαναζωντάνεμά της κατά τη διάρκεια της ζωοδότρας άνοιξης.

 
Ένας άλλος θεός  που πέθαινε και ανασταινόταν  ήταν  ο ‘ Αδωνις. 

Σε ανάμνηση του θανάτου και της αναστάσεως του Θεού ετελούντο κάθε χρόνο τα Αδώνεια -στην κυρίως Ελλάδα την άνοιξη κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία.
Η πρώτη ημέρα των «Αδωνείων», που λεγόταν «Αφανισμός», ήταν ημέρα πένθους για το θάνατο του Θεού, που απεικονίσεις του τον παρουσιάζουν εστεμμένο με ταινίες που τις διακοσμούν ισοσκελείς σταυροί , με το στόλισμα των λεγόμενων «Κήπων του Αδώνιδος» (που τους φύτευαν και τους προετοίμαζαν οι γυναίκες οκτώ ημέρες πριν), καθώς και με μοιρολόγια και λυπητερές μουσικές από πένθιμο αυλό (τη λεγόμενη «γίγγρα»). Η δεύτερη ημέρα των εορτασμών η Εύρεσις (ανάστασις) ήταν ημέρα χαράς για την ανάσταση του Θεού εκ νεκρών και την ανάληψή του δίπλα στη Θεά Αφροδίτη για το μισό χρόνο.

Η ονομασία του Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή γιορτή Pesah (=διάβαση), την μεγαλύτερη εορτή του Ιουδαϊσμού, κατά την οποία γιορτάζουν την απελευθέρωση των Ιουδαίων από τους Αιγυπτίους.

Το Πάσχα συμβολίζει το ξεκίνημα μιας νέας ζωής.

Τόσο το αυγό και κουνέλια και λαγοί είναι σύμβολα γονιμότητας από τους αρχαίους χρόνους. Ο ερχομός  της άνοιξης και η αναγέννηση της φύσης μετά από ένα μακρύ σκληρό χειμώνα σε κτηνοτροφικές και γεωργικές κοινότητες σηματοδοτείται από την γέννηση (πασχαλινό αυγό).

Πασχαλινά αβγά και λαγός

Η ανάσταση, η άνοιξη, τα χρώματα αποτυπώνονται στο έθιμο των  πασχαλινών αυγών.

Η παράδοση του αυγού τηρείται σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη: από την λατινική Αμερική μέχρι τη δυτική και ανατολική Ευρώπη. Το αυγό είναι η πηγή της ζωής. Το βάψιμό τους είναι ένα έθιμο που ξεκίνησε στην ανατολική Ευρώπη. Τα παραδοσιακά χρώματα είναι το κόκκινο, το λευκό και το μαύρο. Το κόκκινο συμβολίζει τα πάθη του Χριστού και το θάνατο πάνω στο σταυρό. Το μαύρο συμβολίζει την ταφή του Κυρίου και το λευκό την ανάσταση».

Πολλοί λαογράφοι λένε ότι το έθιμο του αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο και την Περσία, όπου φίλοι και συγγενείς αντάλλαζαν αυγά κάθε εαρινή ισημερία.

Η απόλαυση ενός σοκολατένιου αυγού έχει και αυτή συνδεθεί με το πασχαλινό τραπέζι, μετά την Ανάσταση. Τον 16ο αιώνα, το κακάο εισαγόταν στην Ευρώπη από τις ισπανικές και πορτογαλικές αποικίες της Νοτίου Αμερικής. Θεωρείτο επομένως τροφή πολυτελείας και γι' αυτό αποκλείστηκε από το Σαρακοστιανό τραπέζι.

Ο λαγός

ήρθε από τη Δυτική Ευρώπη. Ιδιαίτερα στις γερμανικές χώρες ο λαγός του Πάσχα έρχεται από την εξοχή και φέρνει τ’ αυγά στα παιδιά. Το ζώο αυτό παρουσιάζεται με μαγικές ικανότητες κι είναι συνήθως ταξιδευτής ταχυδρόμος, αλλά και καλό πνεύμα της βλάστησης, πράγμα που το συναντούμε και σε ελληνικά έθιμα θερισμού. Οι λαγοί στη γερμανική παράδοση ήταν συνδεδεμένοι με τη γονιμότητα. Από τη στιγμή λοιπόν που το Πάσχα γιορτάζεται την Άνοιξη ,που η φύση αναγεννιέται, οι λαγοί συνδέθηκαν με τη μεγάλη θρησκευτική γιορτή.

 Το αρνί

Το έθιμο του θυσιαζόμενου αμνού, προέρχεται από την τελετή της εορτής του Πάσχα από τους Εβραίους , με το αίμα των οποίων έβαφαν την είσοδο των σπιτιών τους, κατ' αναπαράσταση της νύκτας της εξόδου από την Αίγυπτο. Στο πασχαλινό δείπνο υπήρχαν επίσης πικρά χόρτα σε ανάμνηση της πικρίας από την δουλεία στην Αίγυπτο, οίνος , αλλά και άζυμος άρτος σε υπενθύμιση της βιαστικής αναχωρήσεως από την Αίγυπτο.

Στη συνέχεια συμβόλιζε για τους Χριστιανούς τη θυσία του Χριστού. 

Το έθιμο του ψητού σφαχτού, του οβελία,  το συναντούμε σε μεγάλη έκταση τον καιρό της τουρκοκρατίας στα αρματολίκια «είχαν αρνιά και ψένανε κριάρια και σούβλιζαν», λέει το δημοτικό μας τραγούδι. Ο οβελίας στους αρματολούς δεν ήταν μόνο πασχαλινή εκδήλωση, αλλά συμβόλιζε και την επιθυμία του για ελευθερία . Καλή Ανάσταση φώναζαν οι σκλαβωμένοι Έλληνες και εννοούσαν Καλή Λευτεριά.

τσουρέκι

Είναι ο εξελιγμένος τύπος του πασχαλινού ψωμιού, της Λαμπροκουλούρας ή του Λαμπρόψωμου. Θυμηθείτε το τελευταίο ποδάρι της κυρα-Σαρακοστής μας….   Το όνομα "τσουρέκι" προέρχεται από την Τουρκική λέξη "corek" που αναφέρεται σε οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο με ζύμη που περιέχει μαγιά.