Ενότητα 7, Η ζωή έξω από την πόλη

1. Πώς περιγράφω ένα κοινωνικό γεγονός ή κοινωνική εκδήλωση, όπως ένα γάμο, μία βάφτιση, ένα πανηγύρι ή κάποιο έθιμο
   • Ποιο είναι το έθιμο (ή η εκδήλωση ή η διαδικασία), πότε, πού γίνεται
   • ποιοι συμμετέχουν και πώς
   • ποια τα στάδια της δουλειάς τους και τι συμβαίνει σε κάθε στάδιο , τι κάνει ο καθένας, γιατί συμβαίνει
   • ποιο το τέλος
   • ΠΡΟΣΟΧΗ. Τα γράφω με τη σειρά που συμβαίνουν
   
   
   • πώς αισθάνονται τα πρόσωπα για το γεγονός που έλαβαν μέρος

Πώς γράφω περίληψη ενός κειμένου που παρουσιάζει

μια κοινωνική εκδήλωση

1. Σκέφτομαι και γράφω ποιο είναι αυτό το έθιμο που παρουσιάζει ο συγγραφέας. Πότε, πού γίνεται, ποιοι συμμετέχουν.

2. Γράφω μια σύντομη φράση και περιεκτική για κάθε φάση της περιγραφής.

3. Προσέχω να ακολουθώ πάντα τη σειρά που έγιναν τα γεγονότα.

4. Δεν γράφω σκέψεις μου, δεν κάνω κριτική.

5. Αποφεύγω να χρησιμοποιώ επίθετα και πολλές δευτερεύουσες προτάσεις.

6. Σκοπός της περίληψης είναι να δημιουργήσουμε ένα μικρό, συνεχές κείμενο.

7. Γράφω την περίληψη σε μία παράγραφο.

Το κείμενο στις σελίδες 20, 21 ΒΜ είναι απόσπασμα από ένα παιδικό ημερολόγιο, δυο παιδιών, ενός χωριού της Ρούμελης . Μπορούμε να το χωρίσουμε σε δύο μεγάλες ενότητες. Η πρώτη περιέχει τις αγροτικές δραστηριότητες του χωριού και η άλλη τα έθιμα που γίνονταν κάθε χρόνο στο χωριό.

1η ενότητα: Αγροτικές δραστηριότητες

"Δευτέρα 1η Ιουνίου, δηλαδή του Θεριστή, 1950",
"1η Ιουνίου, αργά το βράδυ"
"Πέμπτη 10 Ιουλίου, του Αλωνάρη"

Τον Ιούνιο , ο λαός μας τον λέει και θεριστή , γιατί τότε γίνεται το θέρισμα , η σημαντικότερη , ίσως , δουλειά του γεωργού. Τότε νιώθει να δικαιώνονται οι κόποι του.
Ο θερισμός πρέπει να γίνει γρήγορα για το φόβο της βροχής . Θέλει σβελτάδα και προκοπή . Ο λαός , θέλοντας να δείξει πόσο απαιτητική δουλειά είναι , είπε : " θέρος , τρύγος , πόλεμος". Βέβαια , αναφέρεται στην εποχή που θέριζαν με το δρεπάνι , κάτω απ' τον καυτό ήλιο, κι όχι στη σημερινή , που οι θεριστικές μηχανές θερίζουν χιλιάδες στρέμματα σε μια μέρα .

Την εποχή εκείνη οι θεριστάδες έπιαναν μια αρμαθιά στάχυα και τα θέριζαν με το δρεπάνι , ενώ πίσω τους οι γυναίκες τα έδεναν σε δεμάτια χρησιμοποιώντας πάλι στάχυα. Πολύ σκληρή δουλειά μες στο καλοκαίρι !

Το όργωμα τότε ...

Ο θερισμός τότε και σήμερα...

Στα παλιότερα χρόνια το αλώνισμα γινόταν με βόδια, αλλά αντικαταστάθηκαν από άλογα, γιατί τα βόδια ήταν πολύ δυσκίνητα.

Απλώνονται πάνω στο στρογγυλό αλώνι τα δεμάτια, κόβονται τα δεματικά και σκορπίζονται τα χερόβολα σε όλο το χώρο του αλωνιού. Στο κέντρο του βρίσκεται ένα χοντρό και γερό ξύλο ( ο στίγερος) , μπηγμένο στο χώμα και στερεωμένο καλά. Πάνω του δένεται η τριχιά, που κρατά τα ζώα όταν γυρνάνε πάνω στο αλώνι. O αγωγιάτης κρατά μια βίτσα στα χέρια, την χτυπά στον αέρα για να φοβίζει τα ζώα και να τρέχουν. Το αλώνισμα συνεχίζεται μέχρις ότου τα χερόβολα γίνουν άχυρο και βγει ο καρπός από τα στάχυα. Ύστερα γίνεται το μάζεμα.

Συγκεντρώνουν όλη την αλωνισμένη ποσότητα στο κέντρο του αλωνιού σε σωρό.

Μετά το μεσημέρι γίνεται το λίχνισμα. Ο αέρας που φυσά βοηθά σ' αυτή τη δουλειά. Με τα δικράνια πετάνε ψηλά το άχυρο για να διαχωριστεί από τον καρπό. Ο αέρας το μεταφέρει στην άκρη του αλωνιού. Χρησιμοποιούν ακόμη τα ξύλινα φτυάρια και φυσικά το δριμόνι (μεγάλο κόσκινο) για το κοσκίνισμα του καρπού.

Ο καρπός λιάζεται και αποθηκεύεται στα κασόνια ή στα ματαράτσια (μεγάλα υφαντά σακιά). Έτσι ολοκληρώνεται η επίπονη εργασία του αλωνισμού.

Το αλώνισμα τότε και σήμερα...

2η ενότητα : Τα έθιμα

"25 Ιουνίου", "15 Ιουλίου"

Τα έθιμα που παρουσιάζονται είναι η "Καλλινίτσα" και τα πανηγύρια.

Η "Καλλινίτσα", γίνεται 25 Ιουνίου για τον Αϊ - Γιάννη τον Κλήδονα, στο δρόμο. Είναι κάποια κοπέλα ανύπαντρη που όλα τα κορίτσια του χωριού τη ντύνουν και τη στολίζουν. Είναι η "νύφη" του Αϊ- Γιάννη του Κλήδονα. Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια κοπέλα της οποίας και οι δύο γονείς είναι στη ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το "αμίλητο νερό". Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η κοπέλα αυτή και η συνοδεία της, μέχρι να ολοκληρώσουν την αποστολή τους, πρέπει να μείνουν τελείως σιωπηλές. Στα νησιά, το αμίλητο νερό είναι συχνά θαλάσσιο, οπότε και πρέπει να συλλεχθεί από σαράντα κύματα.

Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο. Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά με ένα κορδόνι ("κλειδώνεται", παρετυμολογία του κλήδονα που εξηγεί το γεγονός ότι σε μερικά μέρη της Ελλάδας τοποθετείται λουκέτο στο κορδόνι) και τοποθετείται σε ταράτσα ή άλλο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να "ξαστριστεί". Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Στις 24 του μηνός τυχαίνει η ακμή του θέρους, οι θερινές αλλαγές του ήλιου, που είναι μια σημαντική, αλλά μερικές φορές κι επικίνδυνη αλλαγή του χρόνου, κυρίως για τους γεωργούς. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ορισμένες συνήθειες των αρχαίων, σχετικές με το θερινό ηλιοστάσιο, διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα.

Μια τέτοια συνήθεια είναι κι οι φωτιές τ’ Αϊ -Γιαννιού που άναβαν στους δρόμους, στις 24 Ιουνίου το βράδυ, και πηδούσαν πάνω απ’ αυτές. Το πήδημα πάνω από τις φλόγες ήταν για τους αρχαίους ένα έθιμο καθαρτήριο και «διαβατήριο». Μ’ αυτόν τον τρόπο καθαρίζονταν, με τη δύναμη της φωτιάς, κι έτσι, δυνατοί και καθαροί έμπαιναν στη νέα περίοδο που άρχιζε.

Η πρώτη γραπτή περιγραφή του εθίμου

ανέρχεται στους βυζαντινούς χρόνους. Την παραμονή του Αγίου Ιωάννη, οι άνθρωποι συναθροίζονταν σε κάποιο σπίτι ή στη γειτονιά, όπου γινόταν τραπέζι σαν να επρόκειτο για γαμήλιο δείπνο. Εκεί παρευρισκόταν κάποιο νεαρό κορίτσι ντυμένο νύφη. Στο τέλος της βραδιάς, ο κάθε παριστάμενος έριχνε ένα αντικείμενο σε ειδικό αγγείο με νερό, από όπου το ανέσυρε στη συνέχεια η "νύφη" υπό μορφήν κλήρου ως απάντηση στην ερώτηση του καθένα για το τι επιφύλασσε το μέλλον .

Τ' Αη Γιάννη του Κλήδονα

Οδός Αριστοτέλους
στίχοι Λευτέρη Παπαδόπουλου

Σάββατο κι απόβραδο και ασετυλίνη
στην Αριστοτέλους που γερνάς
έβγαζ' απ' τη τσέπη μου φλούδες μανταρίνι
σου 'ριχνα στα μάτια να πονάς.

Παίζαν οι μικρότεροι κλέφτες κι αστυνόμους
κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ
και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους
τ' Άη Γιάννη θα 'τανε θαρρώ.

Βγάζανε τα δίκοχα οι παλιοί φαντάροι
γέμιζε η πλατεία από παιδιά
κι ήταν ένα πράσινο πράσινο φεγγάρι
να σου μαχαιρώνει την καρδιά. Added to
Quicklist

Κάνε κλικ να ακούσεις το τραγούδι

Χαρουλα Αλεξίου Οδός Αριστοτέλους

Χαρουλα Αλεξίου Οδός Αριστοτέλους

Τα πανηγύρια για τις γιορτές του Ιουλίου γίνονται στις εκκλησίες των αγίων που γιορτάζουν. Ιδιαίτερα περιγράφεται το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία που γίνεται στο εκκλησάκι του, στην κορφή του βουνού. Περιλαμβάνει πεζοπορία που αρχίζει από το χωριό και τελειώνει στην κορυφή του βουνού. Το έθιμο συμβολίζει την ιστορία για το πώς έστησε το καλύβι του ο άγιος στο βουνό.

Λεξιλόγιο

το μπερεκέτι : τούρκικη λέξη, αφθονία υλικών αγαθών και ιδίως καλή σοδειά.
ο τέντζερης : τούρκικη λέξη, κατσαρόλα συνήθως χάλκινη
σεργιανίζω : τούρκικη λέξη, βγαίνω βόλτα, γυρίζω στους δρόμους χωρίς συγκεκριμένο σκοπό.
ο μαχαλάς : τούρκικη λέξη, γειτονιά ή συνοικία
ο μπαχτσές : τούρκικη λέξη, κήπος, περιβόλι.
η τσακμακόπετρα: τούρκικη λέξη, είδος πέτρας που παράγει σπινθήρες, όταν τη χτυπάμε με ένα πολύ σκληρό αντικείμενο
το καμουτσίκι : είδος μαστιγίου για να χτυπούν τα ζώα για να προχωρήσουν